DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI - TEMİNAT MUAFİYETİ - KARŞILIKLILIK

T.C.
YARGITAY
4. HUKUK DAİRESİ
2021/36 E.
2022/10078 K.
13.9.2022 T.

DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI ( Mahkemece Öncelikle Davacıların Statüsü Belirlenerek Teminattan Muaf Olup Olmadığı Hususunun Sorularak Alınacak Yazı Cevabına Göre Davacıların Teminat Göstermesi Gerektiği Sonucuna Varılırsa Teminatın Yatırılması İçin Davacıya Kesin Süre Verilmesi Anılan Sürede Belirtilen Teminatın Yatırılmaması Halinde İstemin Usulden Reddine Yatırılması Halinde İse Dava Şartı Eksikliği Süresinde Giderilmiş Olacağından İşin Esasına Girilerek Sonucuna Göre Karar Verilmesi Gereği )

TEMİNAT MUAFİYETİ ( Destekten Yoksun Kalma Tazminatı - Mahkemece Öncelikle Davacıların Statüsü Belirlenerek Teminattan Muaf Olup Olmadığı Hususunun Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden Sorularak Alınacak Yazı Cevabına Göre Davacıların Teminat Göstermesi Gerektiği Sonucuna Varılırsa Teminatın Yatırılması İçin Davacıya Kesin Süre Verilmesi Gereği )

KARŞILIKLILIK ( Destekten Yoksun Kalma Tazminatı - Mahkemece Öncelikle Davacıların Statüsü Belirlenerek Teminattan Muaf Olup Olmadığı Hususunun Sorularak Alınacak Yazı Cevabına Göre Davacıların Teminat Göstermesi Gerektiği Sonucuna Varılırsa Teminatın Yatırılması İçin Davacıya Kesin Süre Verilmesi Anılan Sürede Belirtilen Teminatın Yatırılmaması Halinde İstemin Usulden Reddine Yatırılması Halinde İse Dava Şartı Eksikliği Süresinde Giderilmiş Olacağından İşin Esasına Girilerek Sonucuna Göre Karar Verilmesi Gereği )

5718/m.48

ÖZET : Dava, trafik kazasından kaynaklanan ölüm sebebiyle destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir.

Mahkemece, öncelikle davacıların statüsü belirlenerek teminattan muaf olup olmadığı hususunun Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden sorularak alınacak yazı cevabına göre, davacıların teminat göstermesi gerektiği sonucuna varılırsa, teminatın yatırılması için davacıya kesin süre verilmesi, anılan sürede belirtilen teminatın yatırılmaması halinde istemin usulden reddine, yatırılması halinde ise, dava şartı eksikliği süresinde giderilmiş olacağından işin esasına girilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken doğrudan işin esasına girilmesi doğru değildir.

DAVA : Taraflar arasındaki İlk Derece Mahkemesinde görülen yaralanmalı trafik kazası nedeniyle manevi tazminat davasında verilen davanın kısmen kabulüne ilişkin hüküm hakkında Bölge Adliye Mahkemesi tarafından yapılan istinaf incelemesi sonucunda; davacıların istinaf isteminin reddine, davalının istinaf isteminin kabulüne ilişkin kararın, davacılar vekili tarafından istenilmiş, temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış, dosya incelendi, gereği düşünüldü:

KARAR : Davacı vekili, davalı şirkete ait aracın, yaya olarak karşıdan karşıya geçmeye çalışan, davacıların kardeşi ...'e çarpması sonucu öldüğünü belirterek davacıların duyduğu elem ve ızdırap için 100.000,00'er TL manevi zararlarının davalıdan tazmini isteminde bulunmuştur.

Davalı vekili, istenilen manevi tazminatın fahiş olduğunu, müvekkilinin olaydan sonra davacılara ulaşmak istediğini ancak, ulaşamadıklarını belirterek, davanın reddine talep etmiştir.

İlk Derece Mahkemesince, alınan Ankara Adli Tıp Kurumu Trafik İhtisas Dairesi Başkanlığı'nın 17/04/2019 tarihli raporuna göre; dava dışı sürücü H.K.'ın yola gereken dikkatini vermediği, hızını sürüşünü mahal şartlarına göre ayarlamadığı, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı hareketi nedeniyle % 25 oranında tali kusurlu olduğu, mütevefa ... ...'in gece vakti olay mahallinde, gelen araçların hız ve mesafesini dikkate almadan kendi can güvenliğini tehlikeye atacak tarzda kontrolsüzce yola girerek, ilk geçiş hakkını vermediği otomobilin sadmesine maruz kaldığı olayda dikkatsiz, tedbirsiz, kurallara aykırı hareketi nedeniyle olayda % 75 oranında asli kusurlu olduğu, davalı şirketin araç maliki olarak sorumluluğunun bulunduğu, davacıların kardeşlerin trafik kazası nedeniyle kaybetmelerinden dolayı derin acı ve elem duydukları, manevi çöküntü içerisinde oldukları, tarafların maddi ve sosyal durumları, günün ekonomik koşulları, kusur durumları, dava açma ihtimali olan diğer mirasçıların bulunması, hak ve nesafet kuralları uyarınca davanın kısmen kabulüyle 12.500,00 er TL manevi tazminatın olaydan yasal faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmiş, karar davacılar vekili ve davalı vekilince istinaf edilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesince davaya konu somut olayın gerçekleşme şekli, yeri, zamanı, Ceza Mahkemesi'nin kararı,müterafik kusur ve yukarıda açıklanan ilkeler, davalının eylemindeki hukuka aykırılığın tespitinin sağlayacağı manevi tatmin ile birlikte değerlendirildiğinde ilk derece mahkemesince hüküm altına alınan manevi tazminat miktarlanının fazla olduğu gerekçesi ile davalı vekilinin manevi tazminatın miktarına yönelik istinaf isteminin kabulüne davacıların istinaf talebinin reddine karar verilmiş, hüküm davacılar vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Dava, trafik kazasından kaynaklanan ölüm sebebiyle destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir.

Türk Hukukunda kişilerin hak arama özgürlüklerini kullanmaları herhangi bir sınırlandırmaya tabi tutulmamıştır. Ancak bazı istisnai durumlarda dava açan veya takip hakkını kullananın önceden belirlenen bazı özel yükümlülükleri yerine getirmesi şart koşulabilir. Bu istisnai şartlardan biri de teminat gösterme yükümlülüğüdür.

5718 Sayılı MÖHUK madde 48/1'e göre; “Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır”. MÖHUK'ta teminat gösterme yükümlülüğü konusunda “yabancılık” ölçütü esas alınmıştır. Buna karşın davalının veya kendisine karşı takibe girişilen karşı tarafın vatandaşlığı, bu madde kapsamında da bir öneme sahip değildir. Bu maddeye göre hakim tarafından verilen kesin süre içinde teminat gösterilmezse, dava, dava şartı eksikliğinden HMK'nun 114/1-ğ maddesi uyarınca reddedilir.

MÖHUK madde 48/2'de ise; “Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar” hükmü yer almaktadır.

Buna göre Türk hâkimi, yabancı davacının, davaya katılanın veya icra takibinde bulunanın vatandaşı olduğu ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) var ise, bu kişiyi teminattan muaf tutacaktır. Karşılıklılık, iki devlet arasında imzalanan (iki taraflı) anlaşma veya iki devletin de taraf olduğu uluslararası (çok taraflı) anlaşma ile sağlanabileceği gibi, kanuni veya fiili karşılıklılık şeklinde de sağlanabilir. Az yukarıda belirtilen anlaşmalardan biri de 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi olup, anılan sözleşmenin 17. maddesinde; âkit devletlerden birinde ikamet eden ve diğer bir devletin mahkemeleri huzurunda davacı veya müdahil olarak bulunan âkit bir devletin vatandaşlarından yabancı olmaları sebebi ile herhangi bir teminat istenemeyeceği düzenlenmiştir.

Davacılar Suriye uyruklu olup, mahkemece başvurucuların teminat muafiyetinin bulunup bulunmadığı hususunda, hükme dayanak oluşturacak nitelikte bir araştırma yapılmadığı anlaşılmaktadır.

5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun'un 48/2. maddesinde dava açanın karşılıklılık esasına göre, teminattan muaf tutulabileceği düzenlendiğinden öngörülen teminat hususu resen gözetilmelidir.

Bu sebeple mahkemece, öncelikle davacıların statüsü belirlenerek teminattan muaf olup olmadığı hususunun Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden sorularak alınacak yazı cevabına göre, davacıların teminat göstermesi gerektiği sonucuna varılırsa, teminatın yatırılması için davacıya kesin süre verilmesi, anılansürede belirtilen teminatın yatırılmaması halinde istemin usulden reddine, yatırılması halinde ise, dava şartı eksikliği süresinde giderilmiş olacağından işin esasına girilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken doğrudan işin esasına girilmesi doğru değildir. Bu husus kamu düzeninin ilişkin olup temyiz edenin sıfatına bakılmaksızın bozma nedeni yapılmıştır.

SONUÇ : Yukarıda gösterilen nedenlerle davacılar vekilinin itirazlarının kabulüyle hükmün BOZULMASINA, bozma nedenine göre diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına,HMK 373/2.maddesi gereğince dosyanın Konya Bölge Mahkemesi 3.Hukuk Dairesine, kararın bir örneğinin ilk derece mahkemesine gönderilmesine, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davacılara geri verilmesine 13/09/2022 gününde Üye ...'in karşı oyu ve oy çokluğuyla karar verildi.