HATLARI İPTAL EDİLEN MİNİBÜSÇÜLERE ANAYASA MAHKEMESİ’NDEN İYİ HABER

Anayasa Mahkemesi, Tunceli'de 2014 yılında, hat tahsisleri iptal edilen 26 minibüsçünün mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

Tunceli’de Atatürk Mahallesi Minibüs Kooperatifi üyesi 26 minibüsçünün Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuru karara bağlandı.

Belediyenin kazanılmış haklarını ihlal ederek tahsis edilen minibüs hatlarının iptaline karar verdiğini bildiren minibüsçüler açtıkları davaları kazanamayınca Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

“ORANTISIZ BİR KÜLFET”

Anayasa Mahkemesi kararında şu tespitler yapıldı: 

“İdare, şehir içi yolcu taşımacılığını yeniden düzenleme ve bu işten gelir sağlama yetkisi kapsamında imtiyazların iptaline karar vermiştir.

Mülkiyet hakkı kapsamında korunması gereken bir menfaati bulunduğu kabul edilen başvuruculara öngörülemez bir şekilde şahsi olarak aşırı ve orantısız bir külfet yüklenmiştir.

Bu sebeple başvurucuların mülkiyet hakkı ile kamu yararı arasında olması gereken adil dengenin başvurucular aleyhine bozulduğu sonucuna varılmıştır.”

Yüksek Mahkeme hükmü şu şekilde kurdu: 

MÜLKİYET HAKKI İHAL EDİLDİ: Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna,

ANAYASA’YA AYKIRI: Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine,

YENİDEN YARGILAMA KARARI: Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Erzincan İdare Mahkemesi’ne gönderilmesine,

TAZMİNAT YOK: Başvurucuların tazminat taleplerinin reddine oy birliğiyle karar verilmiştir.

---

Minibüs Hattı Tahsisinin İptali Nedeniyle Mülkiyet Hakkının İhlal Edilmesi

Anayasa Mahkemesi Birinci Bölümü 7/4/2021 tarihinde, Cafer Sezgin ve Diğerleri (B. No: 2018/20720) başvurusunda, Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Olaylar

Tunceli Belediye Encümeninin 5/11/1987 tarihli kararı ile Belediyenin belirlediği güzergâhta bedeli karşılığında şehir içi yolcu taşımacılığı için beş kişiye minibüs hattı tahsis edilmiş ve hattın üye sayısı zamanla artarak 32’ye ulaşmıştır. Sayıştay Başkanlığının ilgili Belediyenin 2014 yılına ilişkin denetim raporunda, 32 adet minibüs hattının ihalesiz verildiği ve bu hususun mevzuata aykırı olduğu tespitlerine yer verilmiştir. Bunun üzerine 8/3/2016 tarihli Belediye Meclisi kararı ile bedelsiz olarak verilen imtiyazın kaldırılarak hattın ihale yoluyla üç yıl ücreti mukabilinde kiralanmasına karar verilmiştir. Başvurucular, kararın iptali için ayrı ayrı dava açmıştır. İdare Mahkemesi davaların reddine karar vermiştir. Başvurucular tarafından temyiz edilen mahkeme kararlarını Danıştay onamıştır.

İddialar 

Başvurucular, yolcu taşımaya ilişkin minibüs hattı tahsisinin iptali nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi 

Anayasa'nın 13. ve 35. maddeleri uyarınca mülkiyet hakkı ancak kamu yararı amacıyla sınırlandırılabilmektedir.

Somut olayda iptal edilen minibüs hattı tahsisinin ihalesiz olarak verildiği ve hâlihazırda bu hatta çalışmak isteyebilecek kişilere de bu imkânın tanınması gerektiği nazara alındığında müdahalenin gerekli olmadığı söylenemez. Mülkiyet hakkına yapılan bir müdahalenin ölçülü olabilmesi için ise bu müdahalenin keyfî ve öngörülemez nitelikte olmaması gerekir.

5393 sayılı Kanun'da imtiyazın 49 yılı aşmayan bir süre için verilebileceği düzenlenmiştir. İptal tarihinde bu sürenin dolmadığı açıktır. Şehir içi yolcu taşımacılığını düzenleme yetkisine sahip olan ve belde halkına karşı görevlerini yerine getirebilmek için ekonomik bir güce ihtiyaç duyan Belediyeden 49 yıllık sürenin sonuna kadar herhangi bir düzenleme yapmadan hareketsiz kalmasının beklenemeyeceği tartışmasızdır.

İdare, başvurucuların etki etmesinin mümkün olmadığı ve tek taraflı olarak almış olduğu kararla ekonomik bir değer teşkil eden imtiyazı kendisinin belirlediği bir zamanda iptal etmiş olup bu husus imtiyaz sahibi olan başvurucular yönünden öngörülemez bir durumdur. Öte yandan imtiyazı iptal eden idare, başvurucuların bu nedenle karşılaşacakları muhtemel zararların tazmini amacıyla herhangi bir tedbir almadığı gibi hak sahiplerine faaliyetlerini sürdürebilecekleri başka bir alan da göstermemiştir. Bütün bu hususlar bir araya geldiğinde imtiyaz sahiplerine iptal sonrasında oluşacak yeni duruma uyum göstermeleri için süre ve imkân tanınmadan, iptalin olası sonuçları hakkında herhangi bir önlem almadan ve daha da önemlisi iptalden önce buna ilişkin objektif koşullar belirlemeden imtiyazın sona erdirilmesi bütün külfetin başvuruculara yüklenmesi sonucunu doğurmuştur.

Sonuç olarak derece mahkemelerinin kamu makamlarının imtiyazın iptaliyle ilgili takdir yetkisinin önceden belirlenmiş ve öngörülebilir bir koşul veya ölçüt dikkate alınmadan kullanılabileceği yönündeki yorumları, başvuruculara öngörülemez bir şekilde aşırı ve orantısız bir külfet yüklemiştir. Bu sebeple başvurucuların mülkiyet hakkı ile kamu yararı arasında olması gereken adil dengenin başvurucular aleyhine bozulduğu sonucuna varılmıştır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

–– Anayasa Mahkemesinin 7/4/2021 Tarihli ve 2018/20720 Başvuru Numaralı Kararı